یلدای خاطره ها
تجربه سفری یلدایی به مشهد با CIPCLUB
- مثل گویی یا قصه خوانی
- فال حافظ
- آتش
- شاهنامه
- سفره مخصوص شب یلدا
- میوه‌ها و تنقلات مخصوص شب یلدا
- آداب و رسوم مختلف
در این قسمت درباره آداب و رسوم یلدا در مشهد و آداب و رسوم کلی این شب توضیح می‌دهیم.
در ادبیات خراسان واژه یلدا به‌کار برده نشده بلکه براساس اسناد شفاهی و مکتوب موجود، شب چله یا چله نشینی به کار رفته است.
در هر منطقه جغرافیایی ایران به دلیل دارا بودن اقوام و اعتقادات مختلف، این شب طولانی را با آیین‌ها و مراسم‌های خاصی خود مزیین می‌کنند.
البته در برگزاری مراسم جشن شب یلدا در مشهد و به طور کلی در برگزاری این جشن، اشتراک‌های فراوانی بین اقوام مختلف ایران به چشم می‌خورد.
. دید و بازدید
تقریباً همه افراد در این شب به خانه بزرگترها رفته و این شب را با آن‌ها سپری می‌کنند.
با به جا آوردن صله رحم و جمع شدن در خانه بزرگترها در بلندترین شب سال باعث ایجاد تقویت روابط اجتماعی، انس و الفت می‌شود.
شب‌نشینی در خانه بزرگترها ریشه در احترام و حرمت ایرانیان به بزرگترها دارد.
در این شب، پدربزرگ‌ها و مادربزرگ‌ها با قصه‌گویی، تفال به دیوان حافظ، شاهنامه‌خوانی و روایت کردن داستان‌های قهرمانی اسطوره‌های باستان، شب یلدا خود و خانواده خود را سپری می‌کنند.
طبق آداب و رسوم شب یلدا در مشهد هم نیز کوچک‌ترها به خانه بزرگترها رفته و این شب را سپری می‌کنند.
- شب چراغ
شب چراغ به چه معناست؟
در گذشته هر میهمان برای رفتن به شب نشینی، چراغی را همراه خود می‌برده و به دلیل فراوانی چراغ‌ها از عبارت چهل چراغ یا شب چراغ استفاده شده است.
چهل چراغ یا شب چراغانی نشانه کثرت است.
در واقع اصطلاح شب چله هم که خراسانی‌ها برای شب یلدا در مشهد استفاده می‌کنند، گرفته از شب چراغ است.
- مراسم کف زنی در خراسان
یکی از آداب و رسوم شب یلدا در مشهد و خراسان جنوبی مراسم کف زدن است.
آیا می‌دانید کف چیست و به چه می‌گویند؟
کف یک نوع شیرینی یا شربت سنتی است.
چگونگی درست کردن کف
در طی این مراسم، ریشه گیاهی به نام چوبک یا بیخ را، در آب خیسانده و پس از چند بار جوشاندن، در ظرف بزرگ سفالی به نام «تغار» می‌ریزند.
مردان قدرتمند با کمک چوب‌های نازک درخت انار به نام دسته گز مایع مزبور را برای چند ساعت هم می‌زنند تا به صورت کف سفت درآید.
این کار در محیط سرد انجام می‌شود تا مایع خشک شود.
در پایان شیره شکر به آن اضافه می‌کنند و آماده خوردن می‌شود، آن را می‌توان با مغز گردو و پسته تزیین کرد.
به جرات می‌توان گفت این یکی از بهترین آداب و رسوم شب یلدا در مشهد و همچنین در خراسان جنوبی می‌باشد.
- پرتاب پوست هندوانه به پشت بام همسایه
میوه‌های مختلفی در شب یلدا مصرف می‌شود که میوه اصلی، هندوانه می‌باشد.
گذشتگان اعتقاد داشته‌اند که هندوانه گرمیت مغز، سوزندگی جگر، بیماری‌های روده‌ای و گرمای تابستان سال بعد را دور می‌کند.
همچنین معتقدند هرکس در شب چله هندوانه بخورد، جگرش لک برنمی‌دارد.
اگر مقداری هندوانه در شب یلدا بخورید در سراسر زمستان، سرما و بیماری بر شما غلبه نخواهد کرد.
حال سوال اینجاست چرا پوست این میوه را به پشت بام همسایه پرتاب می‌کنند؟
رسم بر این است که بعد از خوردن هندوانه، پوست هندوانه را به پشت بام همسایه می‌اندازند تا اگر استطاعت خرید این میوه را ندارد پوست آنرا بتراشد و بخورد. پرتاب پوست هندوانه تا بام همسایه هفتم ادامه دارد.
این نیز یکی از جالب‌ترین آداب و رسوم شب یلدا در مشهد و نیز در دیگر شهرها می‌باشد.
- حافظ خوانی
یکی دیگر از رسم‌های شب یلدا، تفالی نیز به دیوان حافظ می‌باشد.
این کار معمولاً توسط بزرگ خانواده انجام می‌پذیرد.
خواندن حافظ در این شب نه تنها در شیراز رایج است، بلکه آداب و رسوم شب یلدا در مشهد و نیز رسمی است که در سراسر ایران مرسوم می‌باشد.
آنان دیوان اشعار لسان‌الغیب خواجه حافظ شیرازی را با نیت شادکامی می‌گشایند و مراد دل خود را از او طلب می‌کنند.
به علت طولانی بودن شب یلدا، مردم با تفال زدن به دیوان حافظ، امید به زندگی را برای میهمانان به ارمغان می‌آورند و این شب طولانی را کوتاه می‌کنند.
حافظ خوانی از جمله رسوم جدا نشدنی از شب یلدا می‌باشد.
- خواندن شاهنامه و قصه خوانی
بعضی از افراد قصه گفتن و خواندن شاهنامه را هم به مراسم یلدایی خود اضافه می‌کنند.
همچنین قصه‌هایی که در بین مردم عامه از جایگاه خاصی برخورار بوده مانند داستان امیر ارسلان نامدار بیان می‌شود.
این سنت نسل به نسل و سینه به سینه محفوظ مانده و همچنان رنگ و بویی خاصی دارد.
- چله برون برای خانواده عروس
از سنت‌های کهن شب یلدا، چله بردن برای خانواده عروس است.
رسم چله بردن یعنی در این شب برای عروسی که هنوز به خانه خود نرفته است، از طرف خانواده داماد تحفه‌ای برده می‌شود.
آن‌ها اعتقاد دارند که این تحفه در شب یلدا موجب برکت در زندگی آینده عروس و داماد می‌شود.
چله بردن به اینگونه است که خانواده داماد هدایا، انواع میوه‌ها، انواع خشکبار، شیرینی و گردنبند یا دستبندی را فراهم می‌کند.
این هدایا را بر روی سینی‌های بزرگ مسی تزئین می‌کند.
قبل از غروب آفتاب خانواده داماد این تحفه را به همراه نواختن دف به خانه عروس می‌بردند و شب را میهمان خانواده عروس می‌باشند.
اصطلاحاً به این سینی مسی پر از تحفه “خوانچه” یا “خونچه” می‌گویند.
طبق‌های هدیه معمولاً از جنس مس هستند و روی آن با سفره‌های قرمز گلدوزی شده پوشانده شده‌اند.
این سینی‌ها پر از ظرف‌های میوه، قواره‌های پارچه، خشکبار، کله قند، شیرینی و تکه‌ایی طلا برای عروس می‌باشند.
همه این هدایا با نوارهای رنگی و گل تزیین شده‌اند.
میوه‌های رایج موجود در خوانچه:
- انار
- انگور
- پرتقال
- سیب
- گلابی
- هندوانه
مردان این خوانچه‌ها را بر سر گذارده و با شادی و پایکوبان راهی خانه عروس می‌شوند.
خانواده دختر به پاس قدردانی، قطعه پارچه‌ای یا لباسی برای خانواده داماد، در سینی خالی شده هدایا می‌گذارند.
برگزاری این مراسم موجب انس، الفت، تحکیم و پیوند عمیق‌تر خانواده‌های عروس و داماد می‌شود.
آداب و رسوم شب یلدا در مشهد و دیگر شهرهای ایران برای عروس خانم‌ها رنگ و بویی دیگر دارد.
- نوازندگی
نقالی خوانی، خواندن ترانه‌های بومی، با مضامین امید، صمیمیت یا عاشقانه، در کنار نوازندگان از جمله آیین‌هایی است که بیشتر در میان کردهای خراسان (کرمانج) مرسوم می‌باشد.
قرائت اشعار «جعفرقلی» شاعر کرمانج، خوانندگی و نوازندگی با موضوع شب و تاریکی مرسوم می‌باشد.
یکی از برنامه‌های شب یلدا در مشهد رقص و پایکوبی است، زیرا مردم خراسان معتقدند با رقص و پایکوبی بر سردی و سیاهی کسل کننده شب، غلبه می‌کنند.
- خوراکی‌های شب یلدا
طبق آداب و رسوم شب یلدا در مشهد خراسانی‌ها معتقدند که در شب چله، باید از میوه‌هایی با خواص ویژه استفاده کرد تا در سال آینده خواص آن‌ها در بدن باقی بماند.
میوه‌های مصرفی در این شب دارای خواص و مزایای خاصی هستند.
این خوراکی‌ها در حکم واکسنی برای پیشگیری از بیماری و به ویژه سرما خوردگی استفاده می‌شوند.
این میوه‌ها عبارت است از:
هویج، گلابی، انگور، پرتقال، سیب، انار، زیتون سبز، خربزه و هندوانه، لبو یا چغندر پخته، شلغم پخته، پختیک یا لبوی خشک می‌باشد.
تنقلات شب یلدا
در این شب از انواع تخمه، برگه زردآلو، برگه هلو (پخته)، گردو، کشمش، بادام و غیره استفاده می‌کنند.
به بیانی دیگر شب یلدا در مشهد با خوراکی‌های مقوی همراه است.
پیشنهاد ویژه برای برگزاری شب یلدا
اگر شب یلدا در مشهد هستید، ما در مجموعه CIPCLUBخبر خوبی برایتان داریم.
تعدادی از هتل‌های این شهر مراسم شادی را برای شب یلدا در مشهد تدارک دیده‌اند.
این مراسم با برنامه‌های شاد و مفرح و همچنین پذیرایی بی‌نظیر برگزار می‌شود.
چنانچه مایل بودید از تورهای ویژه و مراسم شب یلدا در مشهد در هتل‌ها، اطلاعات بیشتری کسب کنید با شماره ذیل تماس حاصل فرمایید.
